Miesiąc: listopad 2019

W dniu 16 października 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości UE wydał ważny dla podatników wyrok w sprawie C‑189/18 dotyczący węgierskiej spółki Glencore Agriculture Hungary Kft.

Dotyka on praktyki polskich organów podatkowych, które wykorzystują dowody zebrane w innych postępowaniach przeciwko podatnikom. Przy czym uniemożliwiają podatnikom zapoznanie się z takimi dowodami, a co za tym idzie ograniczają ich prawo do obrony.

W świetle orzeczenia unijnego trybunału, takie postępowanie organów może być przesłanką uchylenia przez sąd administracyjny wydanych decyzji. Co więcej, w sprawach dotyczących tzw. karuzeli VAT, wyrok może być skutecznym orężem do podważania tych decyzji organów, w których stwierdzają one udział przedsiębiorcy w łańcuchu dostaw mającym na celu oszustwo w podatku VAT w oparciu o decyzje wydane wobec kontrahentów występujących na wcześniejszych etapach transakcji (o których podatnik często nie ma wiedzy).

W terminie miesiąca od dnia publikacji wyroku w Dzienniku Urzędowym UE rozpocznie bieg miesięczny termin na wniesienie żądania o wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną, w której organy podatkowe wydały rozstrzygnięcie w oparciu o dowody zebrane w innych sprawach, uniemożliwiając podatnikowi odniesienie się do nich. Wyrok TSUE nie został jeszcze opublikowany.

Glencore zajmowała się sprzedażą hurtową zboża, nasion oleistych i pasz dla zwierząt. Węgierski urząd skarbowy (NAV) skontrolował rozliczenia VAT spółki Glencore za lata 2010-2011 i nakazał spółce zapłatę między innymi 1 951 418 000 forintów węgierskich tytułem niezapłaconego podatku VAT. W wydanych decyzjach NAV stwierdził, że Glencore dokonała bezprawnego odliczenia podatku VAT, ponieważ spółka wiedziała lub powinna była wiedzieć, że niektórzy z jej dostawców wystawili fikcyjne faktury i brali udział w uchylaniu się od opodatkowania. W związku z tym NAV powołał się na decyzje administracyjne przyjęte wobec niektórych dostawców spółki Glencore i na postępowania karne przeciwko niektórym z tych dostawców (które były w toku w chwili przyjęcia zaskarżonych decyzji). W toku postępowania na Węgrzech sąd administracyjny, do którego odwołała się spółka Glencore zadał pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Rozpatrując sprawę, Trybunał zauważył, że w przypadku gdy organ podatkowy zamierza oprzeć swoją decyzję na dowodach uzyskanych, tak jak w postępowaniu głównym, w ramach powiązanych postępowań karnych i postępowań administracyjnych wszczętych przeciwko dostawcom podatnika, poszanowanie prawa do obrony wymaga, aby podatnik ten miał możliwość dostępu w trakcie toczącego się przeciwko niemu postępowania do wszystkich tych dowodów oraz dowodów, które mogą być wykorzystane w jego obronie, chyba że cele leżące w interesie ogólnym uzasadniają ograniczenie tego dostępu.

Co do zasady nie jest zatem wykluczone w sprawach dotyczących nadużyć w podatku VAT, powoływanie się przez organy podatkowe na dowody z innych postępowań (np. postępowania karne wobec innych podmiotów występujących w kwestionowanych łańcuchach dostaw). Jednak w takich sytuacjach organ podatkowy nie zostaje zwolniony z obowiązku zapoznania podatnika z dowodami, w tym z dowodami pochodzącymi z tych postępowań, w oparciu o które organ ten podejmuje decyzje. Inaczej podatnik ten zostaje pozbawiony prawa do skutecznego zakwestionowania w trakcie toczonego przeciwko niemu postępowania owych ustaleń faktycznych i kwalifikacji prawnych.

Istotne jest, że odmowa prawa do odliczenia VAT podatnikowi, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że dana transakcja miała związek z oszustwem popełnionym przez dostawcę lub przez innego przedsiębiorcę działającego na wyższym lub niższym szczeblu łańcucha dostaw, jest niezgodna z przepisami dyrektywy VAT. Aby móc pozbawić podatnika prawa do odliczenia, organy podatkowe muszą stwierdzić, że w świetle obiektywnych czynników i nie wymagając od podatnika przeprowadzenia czynności sprawdzających, do których nie jest zobowiązany, że wiedział on lub powinien był wiedzieć o udziale swojego kontrahenta w oszustwie VAT.

To na organach podatkowych spoczywa zatem ciężar dowodu w takich sprawach i obowiązek zgromadzenia pełnego materiału dowodowego.

Jednak zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału zasady gromadzenia dowodów nie mogą podważać skuteczności prawa Unii. Jeśli administracja podatkowa chce oprzeć się na dokumentach z innych postępowań na poparcie ustaleń w ramach kolejnych decyzji, musi ona:

1. udzielić dostępu do takich dokumentów podatnikowi, w stosunku do którego mogą posłużyć one do poparcia późniejszej decyzji;
2. dać podatnikowi możliwość wypowiedzenia się odnośnie do tych dokumentów i przedstawienia dowodów na poparcie jego argumentów;
3. wyraźnie wyważyć odnośne dokumenty i ich znaczenie w decyzji, uwzględniając, odpowiadając na lub zbijając odpowiednie argumenty podatnika w wydanej decyzji.

Możliwość odniesienia się przez podatnika do takich dowodów powinna być zapewniona bez względu na to, czy dokumenty te stanowiły już podstawę poprzedniej decyzji, która w międzyczasie stała się ostateczna. Okoliczność, że ustalenia uznaje się za udowodnione we wcześniejszych decyzjach, nie zwalnia organów podatkowych z obowiązku należytego wyjaśnienia swojej argumentacji i dostarczenia dowodów w późniejszych decyzjach wydanych przeciwko innym podatnikom.

Praktyka, w której organy podatkowe włączają w toku postępowania przeciwko podatnikowi, materiał dowodowy zebrany w innym postępowaniu, dokonują oceny tego materiału, ale jednocześnie podatnik nie może się do niego odnieść – jest nieprawidłowa i narusza zasadę dostępu podatnika do akt.

Podatnik powinien uzyskać dostęp do akt przed rozpoczęciem jakiegokolwiek postępowania sądowego. Dostęp do akt umożliwia podjęcie świadomej decyzji o ewentualnym zaskarżeniu decyzji administracyjnej przed właściwym sądem. Zatem ujawnienie akt na późniejszym etapie, wyłącznie w kontekście postępowania przed sądem w przedmiocie zaskarżenia decyzji przyjętej przez organ administracyjny, nie może co do zasady usunąć naruszenia prawa strony do obrony, które nastąpiło na etapie postępowania administracyjnego. Ograniczenie dostępu podatnika do akt powinno następować jedynie w drodze wyjątku (np. w zakresie danych osobowych, tajemnicy przedsiębiorstwa). W takich przypadkach to do organu należy wykazanie, że zostały spełnione przesłanki zastosowania takiego wyjątku. Naruszenie tej zasady może być podstawą do uchylenia orzeczeń organu w ramach kontroli sądowej.

Jak podkreślił bowiem we wnioskach końcowych Trybunał Sprawiedliwości UE, w postępowaniu przed sądem krajowym wszczętym przez podatnika poprzez zaskarżenie decyzji podjętej przez organy podatkowe, sąd ten powinien mieć możliwość kontroli wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych zawartych w tej decyzji, w tym zgodności z prawem sposobu, w jaki zgromadzono dowody, niezależnie od źródła takich dowodów.

O tym jak istotne znaczenie dla przedsiębiorców ma obecnie status podatnika VAT świadczy bezsprzecznie wprowadzenie tzw. „białej listy” podatników. Aby znaleźć się na liście, przedsiębiorca musi czasem przejść karkołomne wyzwanie związane z wydawałoby się formalnym etapem, jakim jest rejestracja do celów VAT.

Artykuł Angeliki Dahms, specjalisty ds. podatku VAT ukazał się na prawo.pl w dniu 18 listopada 2019 r.

Link do artykułu: https://www.prawo.pl/podatki/rejestrowanie-adresu-siedziby-da-status-podatnika-vat-opinia,495959.html

Skarbówka to być może największa zorganizowana grupa przestępcza w kraju — powiedział publicznie znany doradca podatkowy. Wybuchła burza

Krytykując bezzasadne wszczynanie wobec podatników postępowań karnych skarbowych tylko dla efektu przerwania biegu terminu przedawnienia, Andrzej Ladziński przyrównał tak postępujących urzędników do przestępców stosujących bandyckie metody.

Artykuł Jarosława Królaka został opublikowany w Pulsie Biznesu 13.11.2019 r. Link do materiału: https://www.pb.pl/wielka-draka-miedzy-doradcami-mf-i-fiskusem-975300 

Nowelizacja przepisów ustaw o podatkach dochodowych przyniosła szereg obowiązków nałożonych na podmioty dokonujące wypłat m.in. dywidend, odsetek, należności licencyjnych i wynagrodzeń za pewne usługi niematerialne. Obowiązki te obejmują zaostrzenie weryfikacji zasadności stosowania zwolnień lub preferencyjnych stawek przy poborze podatku u źródła. W przypadku płatników wypłacających należności na rzecz osób prawnych, wejście w życie przepisów zostało odroczone do 1 stycznia 2020 roku.

Obowiązywanie przepisów nowelizacji w czasie

Przepisy nowelizujące WHT pierwotnie miały wejść w życie 1 stycznia 2019 roku. Od tego czasu moment ten był już dwukrotnie przekładany, po raz pierwszy do 1 lipca 2019r., a potem, w stosunku do należności wypłacanych na rzecz osób prawnych, do początku 2020 roku. Od lipca b.r., z inicjatywy Ministra Finansów, funkcjonowanie przepisów zostało rozdzielone ze względu na kryterium podmiotowe. Od 1 lipca 2019 roku nowe zasady obowiązują w pełnym zakresie w stosunku do płatników wypłacających należności na rzecz odbiorców będących osobami fizycznymi.

Ponadto, począwszy od 1 stycznia 2019 r. wszystkich płatników obowiązuje nakaz dochowywania należytej staranności przy weryfikacji, czy wypłata konkretnej należności kwalifikuje się np. do niepobrania podatku u źródła stosownie do postanowień przepisów krajowych lub umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania bądź pobrania podatku wg korzystniejszej stawki. Procedury należytej staranności wiążą się z koniecznością weryfikacji statusu odbiorcy należności pod kątem, czy spełnia on warunki uznania go za rzeczywistego właściciela.

Nowe zasady – płatności do kwoty 2 mln zł  w danym roku

Zgodnie z nowymi przepisami, należności kwalifikujące się do kategorii rodzących co do zasady obowiązek poboru podatku u źródła, wypłacane na rzecz tego samego podmiotu, nie przekroczą w danym roku wartość 2 mln zł, płatnik będzie zobowiązany do poboru podatku u źródła wg stawki przewidzianej w polskich przepisach (obecnie 20 proc. lub 19 proc. w przypadku dywidend) z pominięciem np. postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, nawet jeżeli umowy te przewidują korzystniejsze stawki podatku bądź wskazują, że dana należność nie podlega opodatkowaniu w Polsce. Płatnik może jednak nie pobierać podatku bądź zastosować korzystniejszą stawkę, jeżeli otrzyma od odbiorcy należności certyfikat rezydencji i co najmniej oświadczenie o statusie rzeczywistego właściciela, ergo otrzymującego należność dla własnej korzyści i decydującego samodzielnie o jej przeznaczeniu, niedziałającego np. jako pośrednik bądź powiernik oraz prowadzącego rzeczywistą działalność gospodarczą.

Płatności przekraczające 2 mln zł w danym roku

Z kolei w przypadku, gdy wypłacane na rzecz tego samego podmiotu należności przekroczą w danym roku wartość 2 mln zł, płatnik będzie miał dwie możliwości. Zgodnie z pierwszą z nich będzie musiał pobrać (i wpłacić na rachunek urzędu skarbowego) podatek u źródła od nadwyżki ponad kwotę 2 mln zł na zasadach przewidzianych w polskich ustawach. Druga możliwość pozwala płatnikowi działać tak, jak w przypadku wypłat nieprzekraczających w danym roku 2 mln zł, pod warunkiem złożenia dodatkowo stosowanego oświadczenia WH-OSC. Oświadczenie to powinno obejmować deklarację, że płatnik posiada dokumenty wymagane przez przepisy prawa podatkowego dla niepobrania podatku (przede wszystkim certyfikat rezydencji), oraz że po przeprowadzeniu weryfikacji z należytą starannością nie posiada wiedzy uzasadniającej przypuszczenie, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość niepobrania podatku bądź zastosowania korzystniejszej stawki wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Niezłożenie oświadczenia nie wyklucza możliwości uzyskania późniejszego zwrotu podatku na wniosek odbiorcy należności (podatnika) albo płatnika, jeżeli wpłacił on podatek z własnych środków i poniósł ciężar ekonomiczny tego podatku. Zwrot podatku będzie poprzedzony weryfikacją przez organ podatkowy zasadności zastosowania zwolnienia bądź korzystniejszej stawki podatku.

W przypadku nieprawidłowego poboru lub braku wpłaty podatku u źródła na rachunek urzędu skarbowego, płatnik odpowiada za ten podatek całym swoim majątkiem i w przypadku wykazania nieprawidłowości, jest zobowiązany wpłacić prawidłowy podatek wraz z odsetkami za zwłokę. Co więcej, jeżeli złożone przez płatnika oświadczenie okaże się niezgodne z prawdą, na płatnika może zostać nałożone dodatkowe 10- lub 20-proc. zobowiązanie podatkowe liczone od należności, w stosunku do której płatnik nie pobrał podatku bądź zastosował korzystniejszą stawkę. Złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia może pociągać za sobą także karę grzywny do 720 stawek dziennych, karę pozbawienia wolności albo obie te kary łącznie, a w przypadkach mniejszej wagi samą karę grzywny za wykroczenie skarbowe.

Dodatkowo, w przypadku przekroczenia kwoty 2 mln zł w danym roku, zastosowanie przez płatnika zwolnień od podatku u źródła wynikających z przepisów krajowych implementujących tzw. dyrektywę parent-subsidiary i dyrektywę odsetkową (wypłaty m.in. dywidend, odsetek i należności licencyjnych pomiędzy podmiotami spełniającymi dodatkowe wymogi udziałowe) będzie możliwe tylko w przypadku uzyskania od organu podatkowego obowiązującej opinii w sprawie stosowania zwolnienia.

Nowe plany Ministerstwa Finansów w stosunku do podatku u źródła

Ministerstwo Finansów jest świadome trudności związanych z wprowadzeniem nowych wymogów w stosunku do płatników podatku u źródła. Z tego względu prowadzone są prace, mające na celu dalsze usprawnienie systemu WHT oraz uwzględnienie postulatów środowiska biznesowego i prawniczego w projektowanych przepisach. Tematyce podatku u źródła poświęcono spotkanie, zorganizowane przez Ministerstwo Finansów 4 listopada 2019 roku. W trakcie spotkania reprezentanci MF wyjawili, że planowany jest kolejny zestaw zmian w WHT. Spośród przedstawionych postulatów pierwszym wartym nadmienienia jest wyłączenie z ograniczenia mechanizmu zwrotu podatku tzw. usług niematerialnych, obejmujących m. in. usługi zarządcze, doradcze, czy reklamowe. Ograniczyłoby to znacząco siłę rażenia nowelizacji. Ponadto wspomniany mechanizm zwrotu podatku miałby znajdować zastosowanie tylko w stosunku do płatności na rzecz podmiotów powiązanych (to, jak należy rozumieć stan powiązania podmiotów, również jest analizowane w ramach prowadzonych prac). Płatności na rzecz podmiotów niepowiązanych z płatnikiem również zostały uwzględnione w analizie. Zgodnie z jednym z pomysłów, wprowadzona ma być tzw. biała lista państw, w stosunku do których opodatkowanie płatności ma następować na szczególnych zasadach.

Problematyczną kwestią było także określenie, co należy uczynić, aby dochować należytej staranności w świetle przepisów o WHT. Przepisy stanowiące o obowiązku dochowania należytej staranności obowiązują od początku 2019r., nie jest jednak klarownym, z jakimi czynnościami dochowanie tego obowiązku się wiąże. Kwestia ta ma zostać doprecyzowana. Istotne usprawnienie dotknie również oświadczeń WH-OSC, umożliwiających ubieganie się o szczególne zwolnienie z podatku. WH-OSC mogłoby być podpisane zgodnie z reprezentacją spółki, co zniosłoby uciążliwy obowiązek podpisywania oświadczenia przez wszystkich członków zarządu. Dzięki temu stosowanie oświadczeń WH-OSC ma być bardziej przystępne.

Co więcej zmiany mają dotknąć definicji właściciela rzeczywistego (ang. beneficial owner). Definicja tego pojęcia ma być bliższa jego rozumieniu w prawie międzynarodowym. Nadmienić jeszcze warto zmiany przy ocenie odpowiedzialności karno-skarbowej, rozszerzenie zastosowania instytucji opinii zabezpieczającej oraz skrócenie czasu oczekiwania na uzyskanie zwrotu podatku z aktualnych 6 do 3 miesięcy.

Wymienione zmiany miałyby wejść w życie w przeciągu pierwszego kwartału 2020 roku. W obliczu powyższego jest prawdopodobnym, że termin wejścia w życia dotychczasowej noweli WHT zostanie odroczony po raz trzeci, a nowelizacja ostatecznie wejdzie w życie w I połowie 2020 roku już w zaktualizowanej formie, z uwzględnieniem zadeklarowanych przez Ministerstwo zmian.

Podatnikom pozostaje czekać na oficjalne komunikaty Ministerstwa Finansów.

Autorami tekstu są Mariusz Tkaczyk, doradca podatkowy, partner oraz Wojciech Jaranowski, asystent prawnika.

Zgodnie z brzmieniem ustawy z dnia 4 lipca 2019r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1520), z dniem 1 stycznia 2020 roku zmienią się regulacje dotyczące wystawiania faktur do paragonów fiskalnych. Zgodnie z nowymi przepisami, w przyszłym roku wystawienie faktury do paragonu będzie możliwe tylko wtedy, gdy na paragonie znajduje się NIP nabywcy. Naruszenie przepisów jest obłożone obustronną sankcją w wymiarze 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze.

Zasadność nowych regulacji

Uzasadnienie nowelizacji odwołuje się do potrzeby zwalczania nieprawidłowości podatkowych. Chodzi o proceder wystawiania tzw. pustych faktur, niezwiązanych z rzeczywistymi operacjami gospodarczymi, które umożliwiały nieuczciwym nabywcom odliczanie VAT-u naliczonego, a w konsekwencji zmniejszanie wymiaru podatku od towarów i usług. Nadużycia związane z wystawianiem pustych faktur dotyczyły przede wszystkim transakcji nabycia paliwa oraz transakcji w ramach branży budowlanej (np. zakup materiałów budowlanych). Problem ma niemniej jednak charakter systemowy, na co zwrócił uwagę ustawodawca, tworząc przepisy zorientowane na zabezpieczenie interesu fiskusa od podobnych nadużyć również w innych branżach.

Nowe przepisy ustawy o VAT

Kluczowym przepisem, kondensującym treść wprowadzanych zmian, jest art. 106b ust. 5 ustawy o VAT. Zgodnie z jego brzmieniem, w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej potwierdzonej paragonem fiskalnym fakturę na rzecz podatnika podatku lub podatku od wartości dodanej wystawia się wyłącznie, jeżeli paragon potwierdzający dokonanie tej sprzedaży zawiera numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej. Przepis ten będzie miał zastosowanie w stosunku do transakcji zaewidencjonowanych począwszy od 1 stycznia 2020 roku. Nowelizacja nie musi się wiązać z wymianą starej kasy fiskalnej. Jeśli sprzedawca nie posiada odpowiedniej kasy, umożliwiającej wpisanie NIP-u na paragon, możliwe jest wystawienie faktury bez rejestracji transakcji na kasie fiskalnej.
Od przepisów nowelizacji obowiązywać ma jeden wyjątek. Zgodnie z art. 106b ust. 7 ustawy o VAT, nowo wprowadzone przepisy mają nie dotyczyć podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0). W przeciwieństwie do pozostałych podatników, w przypadku wspomnianych kierowców taxi nowelizacja wiązałaby się w dużym stopniu z koniecznością wymiany kasy fiskalnej.

Sankcje w stosunku do wystawiającego fakturę oraz nabywcy

Nowe przepisy ustawy są obwarowane sankcjami zarówno w stosunku do podmiotu wystawiającego fakturę, jak i do nabywcy. Art. 106b ust. 6 UVAT stanowi, iż w przypadku, gdy podatnik wystawił fakturę z naruszeniem ust. 5, organ podatkowy ustala temu podatnikowi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. Stuprocentowa stawka związana jest z potrzebą ustanowienia sankcji ekwiwalentnej wobec przewinienia. Gdyby była ona niższa, podatnikowi opłacałoby się dokonywać nadużyć, gdyż nawet w przypadku wykrycia ich i nałożenia kary, w dalszym ciągu bilans procederu byłby korzystny.

Co się tyczy nabywcy towaru lub usługi, który zaewidencjonował wystawioną nań fakturę dotyczącą sprzedaży potwierdzonej paragonem, który nie zawiera NIP, podlega on bliźniaczej sankcji w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze, o czym stanowi art. 109a ustawy o VAT.

Ustawodawca wyłącza nadto w ww. przepisach ich zastosowanie wobec osób fizycznych, które za te same czyny ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe. 

Autorami tekstu są Mariusz Tkaczyk, doradca podatkowy, partner oraz Wojciech Jaranowski, asystent prawnika