Czy wprowadzanie kolejnych klauzul osłabi restrukturyzację firm w kłopotach

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w ustawie o CIT od 1 stycznia 2017 r. jest domniemanie, że każda wymiana udziałów (a także połączenie i podział spółek) ma na celu unikanie lub uchylanie się od opodatkowania, jeżeli została dokonana bez ekonomicznego uzasadnienia. Artur Cmoch wyjaśnia konsekwencje tej klauzuli dla podatników m.in., czy nowe regulacje zahamują nieopodatkowaną wymianę udziałów.

ROZMOWA | Artur Cmoch, doradca podatkowy, wspólnik praktyki podatkowej GWW

Co nowa klauzula dotycząca wymiany udziałów, połączeń i podziałów spółek oznacza dla podatników?

ARTUR CMOCH

Dotychczas organy podatkowe na podstawie tak zwanej mini klauzuli mogły badać ekonomiczne przesłanki połączeń oraz podziałów spółek. Podkreślić należy, iż prawo to przysługiwało organom podatkowym jeszcze przed wejściem w życie dużej klauzuli dotyczącej unikania opodatkowania (która weszła w życie w połowie lipca 2016 r.). Były to w zasadzie jedyne przepisy, które umożliwiały organom podatkowym podważenie skutków legalnych transakcji, jeśli efekt ekonomiczny był niewspółmierny do osiągniętych korzyści w postaci obniżenia wysokości zobowiązań podatkowych.

Od 1 stycznia 2017 r. organy podatkowe będą mogły badać ekonomiczne uzasadnienie transakcji także w przypadku wymiany udziałów. Istotne jest, iż uprawnienie to przysługiwać będzie urzędom skarbowym oraz urzędom kontroli skarbowej, nie zaś jak w przypadku dużej klauzuli wyłącznie ministrowi finansów. Tym bardziej zatem podatnicy planujący dokonanie wymiany udziałów powinni przyjrzeć się ekonomicznej stronie planowanych działań.

Jakie procedury powinny wdrożyć firmy zanim zdecydują się na takie transakcje?

ARTUR CMOCH

Należy dokładnie przeanalizować, czy planowana transakcja ma uzasadnienie ekonomiczne. W przeciwnym razie, zgodnie z wyjaśnieniami powyżej, organy podatkowe będą mogły określić wysokość zobowiązania podatkowego, zgodnie z przepisami regulującymi dokonywanie wkładów niepieniężnych, z pominięciem zwolnienia przewidzianego dla wymiany udziałów.  

Na kim ciąży obowiązek udowodnienia, że transakcja nie miała na celu unikania lub uchylania się od opodatkowania?

ARTUR CMOCH

Niestety, w praktyce ciężar dowodu spoczywać będzie na podatniku.

Na jakie argumenty może powołać się podatnik, aby uzasadnić, że jego działania były podyktowane względami ekonomicznymi, a nie podatkowymi?

ARTUR CMOCH

Poniżej podaję dwa przykłady, kiedy nowa klauzula może mieć zastosowanie, a kiedy organy nie powinny kwestionować wymiany udziałów i transakcja będzie neutralna podatkowo.

Przykład 1: Załóżmy, że podatnik dokonujący wymiany udziałów tworzy jednocześnie spółkę inwestycyjną, która środki pozyskane ze sprzedaży udziałów lub akcji przeznaczy na kolejne inwestycje. Oczywiście podatnik osiąga korzyść podatkową w postaci wyższego kosztu uzyskania przychodów od sprzedaży wniesionych wcześniej udziałów (akcji), jednak fakt ten nie przekreśla ekonomicznego aspektu transakcji, co oznacza, że transakcja jest neutralna podatkowo.

Przykład 2: Za uzasadnioną gospodarczo można także przyjąć sytuację, w której inwestor nie chce negocjować, a następnie nabyć udziałów od grupy inwestorów, ale jest zainteresowany zakupem od jednego podmiotu. Wówczas negocjacje i sprzedaż mogą być poprzedzone wymianą udziałów, w wyniku której pakiet będący w przyszłości przedmiotem sprzedaży zostaje przeniesiony do spółki kapitałowej. Okolicznością wzmacniającą istnienie ekonomicznych podstaw może być zawarcie przez wspólników wspomnianej spółki umowy inwestycyjnej regulującej zasady dalszego inwestowania środków pozyskanych ze sprzedaży wniesionych wcześniej udziałów (akcji).

W jakim trybie fiskus będzie mógł stosować nową klauzulę? W postępowaniach podatkowych, kontrolach?

ARTUR CMOCH

Klauzula będzie mogła zostać zastosowana w „zwykłym” postępowaniu. Jeśli urząd skarbowy albo urząd kontroli skarbowej uzna, iż dana transakcja była podyktowana względami podatkowymi, wówczas będzie mógł określić wysokość zobowiązania podatkowego, z pominięciem zwolnienia przewidzianego dla transakcji wymiany udziałów.

Proszę o wskazanie 2-3 przykładów, kiedy nowa klauzula mogłaby być zastosowana, a kiedy nie powinna być stosowana

ARTUR CMOCH

Można wyobrazić sobie sytuację, gdy podatnik dokonujący wymiany udziałów tworzy jednocześnie spółkę inwestycyjną, która w oparciu o środki pozyskane ze sprzedaży udziałów lub akcji przeznaczy na kolejne inwestycje. Oczywiście, podatnik osiąga korzyść podatkową w postaci wyższego kosztu uzyskania przychodów od sprzedaży wniesionych wcześniej udziałów (akcji), jednakże w mojej ocenie fakt ten nie przekreśla ekonomicznego aspektu transakcji.

Za uzasadnioną gospodarczo można także przyjąć sytuację, w której inwestor nie chce negocjować a następnie nabyć udziałów od grupy inwestorów, ale jest zainteresowany zakupem od jednego podmiotu. Wówczas negocjacje i sprzedaż mogą być poprzedzone wymianą udziałów w wyniku której pakiet będący w przyszłości przedmiotem sprzedaży zostaje przeniesiony do spółki kapitałowej. Okolicznością wzmacniającą istnienie ekonomicznych podstaw może być zawarcie przez wspólników wspomnianej spółki umowy inwestycyjnej, regulującej zasady dalszego inwestowania środków pozyskanych ze sprzedaży wniesionych wcześniej udziałów (akcji).

Komentarze ukazały się jako część poradnika podatkowego pt. "Czy wprowadzanie kolejnych klauzul osłabi restrukturyzację firm w kłopotach" opublikowanego w Dzienniku Gazecie Prawnej, dn. 10 lutego 2017 r.