Zwolnienie się ze zobowiązania bez PCC

W celu zwolnienia się z zobowiązania dłużnik może wykonać za zgodą wierzyciela inne świadczenie niż ustalone pierwotnie. Taka transakcja nie podlega PCC – felieton podatkowy Artura Cmocha. 

FELIETON:

Artur Cmoch, doradca podatkowy, wspólnik zarządzający GWW Tax

Zwolnienie się ze zobowiązania bez PCC

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują, iż dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania może wykonać, za zgodą wierzyciela, inne świadczenie niż ustalone pierwotnie. Tego rodzaju transakcja nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

W obrocie gospodarczym często występują sytuacje, w których dłużnik w miejsce świadczenia pieniężnego (albo innego) przenosi na wierzyciela własność rzeczy lub praw. Tego rodzaju transakcja w kodeksie cywilnym jest określana jako „świadczenie w miejsce wykonania”, łac. datio in solutum. W kontekście przepisów z zakresu PCC należy wskazać, iż ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej opodatkowaniu decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.

Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu nawet, gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Celem datio in solutum jest wygaśniecie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie, przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Jak już wspomniano wyżej, katalog czynności cywilnoprawnych ujęty w ustawie o PCC ma charakter zamknięty. W związku z tym, czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem.

Przedmiotowe stanowisko zostało potwierdzone w drodze licznych interpretacji indywidualnych wydawanych przez Dyrektorów Izb Skarbowych. Przykładowo, w interpretacji z dnia 27 sierpnia 2015 r., sygn. IPTPB2/4514-25/15-4/AK Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi wyraził stanowisko, zgodnie z którym czynność przeniesienia nieruchomości w ramach datio in solutum nie będzie podlegała opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych – jako że czynność ta nie została zamieszczona w zamkniętym katalogu zdarzeń/czynności podlegających temu podatkowi, który zawiera art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Analogiczny pogląd wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 25 sierpnia 2015 r., sygn. IBPB-2-1/4514-75/15/PM. Zdaniem Dyrektora zawarta pomiędzy stronami umowa datio in solutum, a także przeniesienie na jej podstawie przez pożyczkodawcę na rzecz pożyczkobiorcy własności przedsiębiorstwa w celu zwolnienia się z ciążącego na pożyczkodawcy zobowiązania do wydania środków pieniężnych na podstawie umowy pożyczki nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.