Opłaty za usługi wodne

Z początkiem ubiegłego roku istotnej zmianie uległ system opłat, do których ponoszenia zobowiązane są podmioty korzystające z określonych usług wodnych. W ponad rocznej praktyce stosowania regulacji odnoszących się do opłat za usługi wodne wyłoniły się liczne problemy interpretacyjne, których próba rozwiania doprowadziła do prezentacji odmiennych stanowisk.

Kształtująca się linia orzecznicza prezentuje interpretację korzystną dla podmiotów zobowiązanych, powołując się m.in. na obowiązującą w polskim prawie zasadę rozstrzygania wątpliwości interpretacyjnych na korzyść strony. W efekcie znaczna część zaskarżanych decyzji w przedmiocie ustalenia opłat stałych za usługi wodne jest uchylana.

Obowiązek ponoszenia opłaty stałej

Jedną z wątpliwości budzi pytanie: kiedy powstaje obowiązek uiszczania opłaty stałej za usługi wodne? Czy sam fakt istnienia w obrocie prawnym pozwolenia wodnoprawnego stanowi wystarczającą przesłankę dla obowiązku naliczenia przez organ i uiszczania przez podmiot zobowiązany opłaty, czy też konieczne jest zaistnienie dodatkowego elementu w postaci faktycznej, realnej możliwości korzystania z usług wodnych? Należy wskazać, że pozwolenie wodnoprawne jest decyzją wstępną do dalszych uzgodnień inwestycyjnych. Oznacza to, że istnieje ono w obrocie prawnym, jeszcze zanim odpowiednia infrastruktura urzeczywistniająca jego realizację powstanie.

Próbując rozwikłać ten problem, organy stanęły na stanowisku, zgodnie z którym opłata stała za usługi wodne jest ściśle związana z pozwoleniem wodnoprawnym. Tym samym każdy podmiot, który legitymuje się ważnym pozwoleniem wodnoprawnym, jest zobowiązany do jej ponoszenia. Zatem nawet sytuacja niezrealizowania inwestycji, a przez to brak odpowiednich urządzeń technicznych umożliwiających korzystanie z usług wodnych nie zwalnia z obowiązku ponoszenia opłaty stałej.

Przeciwwagą dla powyższego stanowiska jest argumentacja przedstawiona w jednym z orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku (sygn. akt II SA/Gd 364/18), który – zajmując stanowisko w kwestii opłaty stałej za pobór wód powierzchniowych – wskazał, że usługa w postaci poboru wód jest nieodłącznie związana z istnieniem rzeczywistych, faktycznych możliwości realizacji takiej usługi, które mogą się wiązać z istnieniem urządzeń wodnych. Z całości przepisów regulujących tę instytucję Sąd wywiódł, że intencją ustawodawcy było nałożenie obowiązku uiszczania opłaty dopiero w przypadku rozpoczęcia realizacji uprawnienia do poboru wód powierzchniowych.

Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (sygn. akt II SA/Ol 408/18) w kontekście opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Tu jednak Sąd zwrócił uwagę na występujące na tle opłaty stałej różnice w redakcji poszczególnych przepisów, a co za tym idzie – różną konstrukcję reguł ustalania tej opłaty, co powinno zostać uwzględniane w toku wykładni. O ile bowiem w odniesieniu do odprowadzania wód opadowych reguła ustalania opłaty stałej odnosi się do ilości „odprowadzanych wód”, o tyle w odniesieniu do poboru wód wskazuje się na ilość, jaka „może zostać pobrana”. Tym samym moment aktualizacji obowiązku ponoszenia opłaty stałej za odprowadzanie wód jest inny niż w przypadku opłaty stałej za pobór wód i związany jest z korzystaniem z tego uprawnienia lub z realną możliwością wykorzystywania uprawnienia.

Okres uiszczenia opłaty

Powyższe jednoznacznie wskazuje, że aktualnie obowiązujące przepisy Prawa wodnego nie dostarczają prostej odpowiedzi na pytanie o moment powstania obowiązku uiszczania opłaty stałej. Być może to właśnie stało się przyczynkiem, dla którego ustawodawca zdecydował się na podjęcie prac legislacyjnych, które poprzez wprowadzenie odpowiednich zmian w obowiązujących przepisach mają rozwiać zaistniałe wątpliwości. Procedowany aktualnie projekt ustawy zmieniającej Prawo wodne, jeżeli wejdzie w życie, jednoznacznie przesądzi, że opłata stała należna będzie za cały okres posiadania pozwolenia upoważniającego do korzystania z usług wodnych. Mówiąc ściślej, opłatę w formie opłaty stałej ponosić się będzie za okres od dnia, w którym pozwolenie wodnoprawne albo pozwolenie zintegrowane stało się ostateczne (a więc od dnia, w którym nie można już od takiej decyzji wnieść odwołania), do dnia jego wygaśnięcia, cofnięcia lub utraty mocy. Bez znaczenia będzie tu rzeczywista możliwość korzystania z tych usług. Rozwiązanie takie może budzić uzasadnione wątpliwości co do jego celowości i wpływać na przypisanie opłacie stałej charakteru wyłącznie fiskalnego.

Brak urządzeń technicznych umożliwiających korzystanie z usług wodnych może stanowić solidny argument dla kwestionowania obowiązku uiszczania opłaty stałej za daną usługę. Trzeba jednak liczyć się z faktem, że zostanie on poddany szerszej analizie prawnej dopiero na etapie postępowania sądowoadministracyjnego. Jeżeli natomiast planowana nowelizacja ustawy Prawo wodne wejdzie w życie, wówczas już sam fakt posiadania pozwolenia wodnoprawnego będzie obligował do ponoszenia opłat stałych, nie bacząc przy tym na możliwości techniczne korzystania z usług wodnych.

Artykul został opublikowany w Przeglądzie Komunalnym (02-2019)
http://e-czytelnia.abrys.pl/przeglad-komunalny/2019-2-1067/woda-scieki-13013/oplaty-za-uslugi-wodne-24858