Jeżeli nowelizacji nie będzie… – przedsmak nowych obowiązków płatnika podatku u źródła (WHT)

W grudniu ubiegłego roku stosowanie części przepisów dotyczących zasad poboru podatku  u źródła (WHT) zostało po raz kolejny odroczone – tym razem do 30 czerwca 2020 roku. Chodzi oczywiście o regulacje nakazujące pobór podatku u źródła przez płatników podatku dochodowego od osób prawnych, z pominięciem zasad przewidzianych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania bądź przepisach szczególnych.

Jeszcze na etapie planów wyłączenia stosowania newralgicznego art. 26 ust 2e ustawy  o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) na kilka dodatkowych miesięcy, Ministerstwo Finansów zapowiadało wykorzystanie tego czasu na zmianę dyskusyjnych przepisów. 

Co jednak  jeśli nie doczekamy się nowelizacji? Przedsmak funkcjonowania nowych przepisów w ich obecnym kształcie zaserwował nam niedawno Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (WSA) – w wyroku z 18 grudnia 2019 roku (sygn. akt: I SA/Po 695/19).
Płatnik wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej stał na stanowisku, że również  w nowym stanie prawnym do niepobrania podatku (lub zastosowania zwolnień lub niższych stawek wynikających ze stosownej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) – co od wypłat na rzecz nierezydentów podatkowych przekraczających 2 miliony złotych – wystarczy dysponowanie ważnym certyfikatem rezydencji odbiorcy oraz spełnienie warunków niepobrania podatku wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartej przez Polskę z państwem rezydencji podatkowej odbiorcy. 

Aby wyprowadzić skarżącego z błędu, WSA w Poznaniu przedstawił rozbudowany katalog przyszłych wymogów, z którymi płatnicy prawdopodobnie będą musieli zmierzyć się już od 1 lipca 2020 roku. Jakie to wymogi? WSA podkreślił, że poza obowiązkiem posiadania certyfikatu rezydencji odbiorcy płatnik będzie musiał dodatkowo zweryfikować czy spełnia określone warunki umożliwiające zastosowanie zwolnienia lub niepobranie podatku, zachowując przy tym należytą staranność. Następnie, w razie pomyślnej weryfikacji, kierownik danej jednostki będzie musiał złożyć potwierdzające oświadczenie że „nie posiada wiedzy uzasadniającej przypuszczenie, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość zastosowania stawki podatku albo zwolnienia lub niepobrania podatku”, pod rygorem odpowiedzialności karnoskarbowej.

Co będzie musiał zweryfikować? Chodzi przede wszystkim o istnienie przesłanek ustawowych, zawartych w art. 28b ust. 4 pkt 4-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – a więc czy odbiorca jest „rzeczywistym właścicielem wypłacanych należności”, a także czy „prowadzi rzeczywista działalność gospodarczą w kraju siedziby”. WSA zaznaczył jednak, że wyliczenie to ma jedynie przykładowy charakter i w konkretnym przypadku mogą pojawić się również inne okoliczności wymagające weryfikacji. 

Kolejną kwestią jest odpowiednie rozumienie terminu „należytej staranności”. WSA podkreślił, że w zależności od sytuacji wymóg ten może nakładać na płatnika obowiązek udokumentowania podjętych w celu weryfikacji czynności, a jego wzmożoną czujność powinny wzbudzić zwłaszcza informacje o strukturach optymalizacyjnych po stronie odbiorcy.

W kontekście rozumienia wymogu dochowania „należytej staranności” warto przywołać również pogląd Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, wyrażony w wyroku z 8 stycznia 2020 roku (sygn. akt: I Sa/Gl 1083/19). Sąd zaznaczył, że płatnik nie jest zobowiązany do dokonania czynności równoważnych do postępowania przeprowadzanego przez organy podatkowe, a jego powinnością jest weryfikacja „ogólnodostępnych informacji oraz dokumentów, do których płatnik może mieć dostęp”. Podkreślił jednak, że ostateczna ocena spełnienia obowiązku płatnika możliwa jest jedynie „w odniesieniu do konkretnej i zindywidualizowanej sprawy”.

Powyższe stanowiska z pewnością nie stanowią kompleksowej odpowiedzi, jak w praktyce będą rozumiane przepisy dotyczące obowiązków płatnika przy poborze podatku u źródła. Na dalsze wskazówki co do rozumienia opisanych obowiązków będziemy musieli poczekać do momentu rozpatrzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny skarg kasacyjnych od ww. wyroków. 

Naszym zdaniem postawienie przed płatnikami tak wysokich, a przede wszystkim nieostrych wymogów do niepobrania (lub zastosowania zwolnień) podatku u źródła kłóci się z ogólnymi regułami proporcjonalności stosowanych środków, stanowiąc przykład nadmiernego fiskalizmu ze strony władz skarbowych. Brak jasno określonych, klarownych przesłanek, jakie będzie należało spełnić po rozpoczęciu obowiązywania odroczonych przepisów, szczególnie w pierwszych miesiącach ich funkcjonowania, może nastręczyć płatnikom wielu problemów, zarówno w relacjach z organami skarbowymi, jak i kontrahentami zagranicznymi. 

Co istotne, wady wstrzymanych rozwiązań najwyraźniej nie umknęły również rządzącym. Z Ministerstwa Finansów już w lutym popłynęły głosy, zgodnie z którymi projekt nowelizacji mający przynieść złagodzenie i doprecyzowanie wyśrubowanych norm jest już gotowy – pełni nadziei, z niecierpliwością oczekujemy na oficjalny projekt zmian.