Brak nabywcy w państwie trzecim nie wyklucza uznania transakcji za eksport towarów

W ostatnim czasie, w TSUE, zapadł kolejny wyrok ważny dla polskich podatników (sprawa C 653/18 Unitel Sp. z o.o.). W wyroku tym, TSUE rozstrzygnął problem możliwości zastosowania przez sprzedawcę stawki 0% dla eksportu towarów potwierdzonego przez organy celne, w sytuacji, gdy dostawa została dokonana na rzecz nieustalonego nabywcy, a dane w dokumentach sprzedaży i eksportu, dotyczące nabywcy, nie potwierdzały rzeczywistego przebiegu transakcji gospodarczej.

Analizując przedstawiony stan faktyczny, TSUE zauważył, że eksport towarów następuje, a zwolnienie z VAT dostawy eksportowej (w Polsce – zastosowanie stawki 0%)  ma miejsce, gdy prawo do rozporządzania tym towarem jak właściciel zostało przeniesione na nabywcę, a dostawca wykaże, że towar został wysłany lub przetransportowany poza terytorium Unii oraz, że w następstwie tej wysyłki lub tego transportu fizycznie opuścił terytorium Unii. Jednocześnie TSUE wskazał, że okoliczność: wywożone towary są nabywane poza Unią przez podmiot, który nie jest wykazany na fakturze i który, co więcej, nie został ustalony –  nie wyklucza możliwości zastosowania zwolnienia od podatku (stawki 0%) takiej transakcji. W konsekwencji kwalifikacja danej transakcji jako dostawy eksportowej nie może być uzależniona od warunku, aby nabywca został ustalony.

TSUE wskazał jednak, że istnieją jedynie dwie sytuacje, w których nieprzestrzeganie wymogów formalnych (wymogów określonych przez dane państwo członkowskie) może skutkować utratą prawa do zwolnienia z VAT.

Po pierwsze, transakcja może zostać nieuznana za eksport towarów, jeżeli naruszenie tych warunków skutkuje uniemożliwieniem przedstawienia przekonywającego dowodu spełnienia wymogów materialnych (w szczególności przedstawienia dowodu potwierdzającego wywóz towarów poza UE).  Tylko w sytuacji, gdy  brak ustalenia rzeczywistego nabywcy uniemożliwia w danym przypadku udowodnienie, że dana transakcja stanowi dostawę eksportową, okoliczność ta może prowadzić do odmowy skorzystania ze zwolnienia (stawki 0%) dla eksportu towarów. Tym samym – zdaniem TSUE – wymaganie we wszystkich przypadkach, by nabywca towarów w państwie trzecim został ustalony, bez badania, czy zostały spełnione materialnoprawne przesłanki tego zwolnienia, w szczególności odnośnie wyprowadzenia towarów z obszaru celnego Unii, nie jest zgodne ani z zasadą proporcjonalności, ani z zasadą neutralności podatkowej.

Po drugie, na zasadę neutralności podatkowej do celów zwolnienia z VAT (zastosowania stawki 0%) nie może powoływać się podatnik, który umyślnie uczestniczył w oszustwie podatkowym i naraził na niebezpieczeństwo funkcjonowanie wspólnego systemu VAT. W wypadku gdyby dany podatnik wiedział albo powinien był wiedzieć, że dokonywana przez niego transakcja może stanowić oszustwo, którego dopuszcza się nabywca i nie przedsięwziął wszelkich racjonalnych i będących w jego dyspozycji środków celem uniknięcia tego oszustwa, należy mu odmówić skorzystania ze zwolnienia.

Wskazać należy, że zakwestionowana przez TSUE praktyka polskiego fiskusa budziła od dawna liczne wątpliwości. Z jednej strony bowiem uznawano, że nie doszło do dostawy towarów, a z drugiej opodatkowywano taką transakcję dostawę jak krajową. Po zapadnięciu wyroku, ta negatywna praktyka musi ulec zmianie. Trybunał wyraźnie wskazał, że sam brak ustalenia nabywcy, jeśli doszło do dostawy towarów, nie ma znaczenia dla kwalifikacji takiej czynności.  Co więcej, nawet gdy nie uda się odnaleźć nabywcy i nie uda się potwierdzić, że doszło do dostawy, brak jest podstaw do opodatkowania VAT. Jeśli jednak dana transakcja nie zostanie uznana za eksport towarów (i zostanie wykazane, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie w zakresie VAT) podatnikowi można odmówić prawa do odliczenia  podatku naliczonego. 

Końcowo należy przypomnieć, że podatnicy mają możliwość złożenia wniosku o wznowienie postępowania podatkowego zakończonego decyzją ostateczną w terminie miesiąca od dnia publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (podstawa prawna: art. 240 § 1 pkt 11 oraz art. 241 § 2 pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa).