Wspólne przedsięwzięcie w rozliczeniach PIT

W wyroku z dniu 1 października 2019 roku Naczelny Sąd Administracyjny (w sprawie o sygnatura II FSK 3595/17) orzekł w kwestii kwalifikacji podatkowej przychodu ze wspólnego przedsięwzięcia i otrzymanej w związku z nim kwoty w wysokości równowartości gruntu wniesionego do wspólnego przedsięwzięcia w celu realizacji inwestycji deweloperskiej. 

Podatnik oraz jego współinwestor działali jako zarejestrowane podmioty gospodarcze. Na podstawie zawartych miedzy sobą porozumień ustalili, że głównym zadaniem współinwestora w ramach wspólnego projektu zmierzającego do realizacji inwestycji deweloperskiej będzie podejmowanie faktycznych czynności związanych z procesem budowlano-sprzedażowym. Z kolei, podatnik jako swój wkład we wspólny projekt zobowiązał się do przekazania gruntu, na którym zrealizowana miała zostać inwestycja. 
W ramach umowy ze współinwestorem podatnik został uprawiony do otrzymania 40% zysku ze sprzedaży lokali mieszkalnych i miejsc garażowych oraz zwrotu w gotówce równowartości gruntu przeznaczonego do realizacji inwestycji (bez przenoszenia własności). 

Fiskus uznał, że zawarte porozumienia określające wspólne działanie podejmowane w celu realizacji zamierzonego celu stanowi wspólne przedsięwzięcie. Mając na uwadze powyższe, ustalił dochód podatnika jako różnice między wszystkimi przychodami uzyskanymi z tytułu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, a kosztami uzyskania przychodu poniesionymi przez każdego z uczestników wspólnego przedsięwzięcia w proporcji do ustalonego udziału w zysku. Jednocześnie ustalił również dodatkowy przychód w wysokości środków uzyskanych przez podatnika od  współinwestora tytułem zwrotu równowartości gruntu. 

Podatnik nie zgodził się z takim stanowiskiem, uznając, iż otrzymany od współinwestora zwrot środków nie powinien podlegać opodatkowaniu, gdyż został on już opodatkowany na etapie kalkulacji dochodu z udziału we wspólnym przedsięwzięciu. Zdaniem podatnika otrzymana przez niego kwota miała wyłącznie na celu rozliczenie wspólnego przedsięwzięcia tj. przekazanie dochodów ze wspólnego przedsięwzięcia ujętych już w podstawie opodatkowania. 

NSA oddalił skargę kasacyjną podatnika. W opinii NSA (oraz wcześniej WSA we Wrocławiu) na gruncie podatkowym zachodzą dwa różne momenty powstania przychodu. Zwrot w gotówce równowartości nieruchomości wniesionej jako wkład do wspólnego przedsięwzięcia jest ściśle powiązany ze wspólnym przedsięwzięciem, ale stricte nie stanowi z niego przychodu. W związku z tym należy odrębnie ustalić moment powstania przychodu ze wspólnego przedsięwzięcia oraz moment powstania przychodu z tytułu otrzymanego zwrotu wartości nieruchomości.  Przychód ze wspólnego przedsięwzięcia powstał w datach wydania (podpisania aktów notarialnych przenoszących własności nieruchomości na nabywców) lokali mieszkalnych i miejsc garażowych, natomiast przychód od kwoty otrzymanej jako równowartość nieruchomości wniesionej, należy uznać moment otrzymania tej kwoty. 

Przedmiotowy wyrok wydaje się być bardzo kontrowersyjny. Z jednej strony NSA zgodził się ze stanowiskiem Fiskusa, iż dochód z projektu powinien być opodatkowany na zasadach właściwych dla wspólnego przedsięwzięcia, czyli zgodnie z art. 8 ustawy o PIT, a więc na zasadzie memoriałowej. Z drugiej jednak strony NSA podtrzymał stanowisko zgodnie z którym kwota przekazana pomiędzy uczestnikami, której celem było rozliczenie dochodów ze wspólnego przedsięwzięcia – ujętych już przecież w podstawie opodatkowania na podstawie art. 8 ustawy o PIT – powinna zostać opodatkowana w momencie jej faktycznego otrzymania przez podatnika.. Zwrócić bowiem należy uwagę, iż w przedstawionym stanie faktycznym podatnik do czasu przekazania środków przez współinwestora nie otrzymał żadnych środków pieniężnych z tytułu realizacji inwestycji. Jednocześnie, mimo braku otrzymania środków zobligowany był do ustalenia dochodu podatkowego na zasadach wynikających z  art. 8 ustawy o PIT (a więc w momencie ich powstania). Tym samym, aby faktyczny (ekonomiczny) zysk podatnika z transakcji odpowiadał dochodowi ustalonemu na podstawie art. 8 ustawy o PIT, konieczne było przekazanie mu nie tylko środków w wysokości zysku, ale również środków odpowiadających poniesionym przez niego kosztom (a więc równowartości gruntu).  Tylko bowiem w takim przypadku dochód podatkowy ujęty w rozliczeniu PIT, odpowiada faktycznemu dochodowi ekonomicznemu z realizacji inwestycji. 
Tym samym, niezrozumiałe jest stanowisko NSA, iż przedmiotowa kwota powinna podlegać opodatkowaniu, skoro stanowi ona włącznie faktyczne przekazanie dochodu pomiędzy uczestnikami ujętego już przez nich w podstawie opodatkowania.